Królewska wystawa

Reprodukcje rysunków przedstawiających naszych władców, począwszy od Mieszka I, a na Stanisławie Poniatowskim kończąc, zna chyba  każdy Polak – umieszczano je na banknotach, monetach, znaczkach, pocztówkach, ozdabiały okładki zeszytów i czasopism, były ilustracjami w podręcznikach do historii, pojawiają się na muralach i w komiksach. Mało kto wie jednak, że oryginalny „Poczet królów i książąt polskich” znajduje się w zasobach wrocławskiego Muzeum Narodowego, jednakże ze względów konserwatorskich jest bardzo rzadko eksponowany. Co ciekawe, w stolicy Dolnego Śląska, tyle że w Ossolineum, w szkatule z hebanu i kości słoniowej, przechowywany jest kolejny skarb narodowy – rękopis „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.

Cykl 44 rysunków ołówkiem powstał w latach 1891-93, niedługo przed śmiercią wybitnego malarza i rysownika. Został zamówiony przez wiedeńskiego wydawcę, Maurycego Perlesa, który zamierzał wydrukować historię Polski. Zaangażował do realizacji swojego projektu Jana Matejkę, który już za życia cieszył się sławą znakomitego malarza historycznego, znającego realia różnych epok. Matejko zaproponował ukazanie dziejów Polski poprzez rysunki z wizerunkami jej władców. Tak też się stało.

Powstanie cyklu poprzedziło żmudne studiowanie materiałów źródłowych, odnoszących się do strojów, broni czy klejnotów królewskich. Sporo trudności jednak przysporzyły Matejce elementy fizjonomii poszczególnych władców, zwłaszcza z wczesnego okresu  państwa polskiego, słabo udokumentowanego ikonograficznie. Z pamiętników sekretarza artysty, Mariana Gorzkowskiego, potomni dowiedzieli się, że Matejko zastanawiał się na przykład nad urodą żony Mieszka I, Dąbrówki, dochodząc w końcu do wniosku, że bywalec na cesarskim dworze, znający się na niewieścich wdziękach, nie mógł mieć brzydkiej żony. Pośród rysunków są cztery portrety kobiet, oprócz wspomnianej Dąbrówki, także Ryksy, królowej Jadwigi oraz Anny Jagiellonki.

Zachowanie rysunków Matejki zawdzięczamy Bolesławowi Orzechowiczowi, ziemianinowi, mecenasowi kultury i sztuki, który w 1923 r. otrzymał tytuł honorowego obywatela Lwowa. To on odkupił kolekcję od wiedeńskiego wydawcy i przekazał miastu Lwów. Po wojnie „Poczet” wraz z innymi lwowskimi zbiorami przekazano do Wrocławia, gdzie stał się częścią kolekcji Muzeum Państwowego, obecnie Muzeum Narodowego.

Olejne powtórzenia portretów królewskich zostały wykonane po śmierci malarza. Nieco inaczej kadrowane, barwne, są dziełem jego uczniów Leonarda Stroynowskiego oraz Zygmunta Papieskiego.

Wystawa „Poczet królów polskich”
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
10 września – 19 października 2014 r.
kuratorzy wystawy: Ewa Halawa, Grzegorz Wojturski

Czytaj także: Poczet królów polskich Matejki w Narodowym