NIEZNANE OBLICZA HINDUIZMU

Zespół Mayura- taniec

Koncert Wiktora Mączyńskiego

Autorzy zdjęć: Aneta Krejczy, Jacek Mueller, Alicja Łozowska

O wystawie

     Większości z nas hinduizm kojarzy się z wiarą w reinkarnację, w wielorękich bogów oraz ze świętymi krowami i rzeką Ganges. Być może też z chudymi joginami, kobietami ubranymi w kolorowe sari, z czerwoną kropką na czole oraz hałaśliwymi procesjami, które widzieliśmy w telewizji. Jednak sam hinduizm nie jest ani szablonowy, ani jednorodny. Ma bardzo różne oblicza, których nie znamy lub nie rozumiemy. Religioznawstwo klasyfikuje go jako jedną z głównych religii na świecie. Stwierdzenie takie jest jednak bardzo mylące, gdyż – jak zauważył specjalista w tym zakresie J. L. Brockington – jest to raczej niehomogeniczny konglomerat różnych nurtów i wierzeń. Trudno jest też wskazać wspólny mianownik, który dotyczyłby wszystkich religii określanych mianem hinduizmu. Wspomniany uczony w pracy poświęconej temu fenomenowi zajmuje się również buddyzmem, gdyż zarówno historycznie, jak i filozoficznie trudno jest oddzielić od siebie wzajemne wpływy tych dwóch wielkich religii, powstałych na terenie Indii. Tym, co przede wszystkim będziemy tu rozumieć pod pojęciem hinduizmu są wierzenia, które zaczęły nabierać coraz większego znaczenia od czasu epoki Magadhy (VI – IV w. p. n. e.), powoli wypierając wcześniejszy braminizm wraz z jego silnym naciskiem na rytuały ofiarne. Nowa religijność miała charakter egalitarny i opierała się na rozwoju bhakti, czyli emocjonalnego związku z bóstwem. Dziś obejmuje przede wszystkim trzy główne kulty: wisznuicki (poświęcony bóstwu Wisznu), śiwaicki (z Śiwą w centrum) i śaktyjski (uznający żeńską zasadę wraz z jej przejawieniami w postaci różnych bogiń za ostateczną rzeczywistość). Prezentowane na wystawie zbiory ukazują hinduizm w jego różnych wymiarach, także tych mniej znanych przeciętnemu Polakowi. Pozwalają zetknąć się z podstawowymi praktykami, poglądami, obrzędami i szczegółami dnia powszedniego. Autorzy ekspozycji podzielili wystawę na cztery działy: literatura, rytuały, sztuka oraz życie codzienne, podejmując zarazem próbę zaprezentowania tradycji, która trwa i rozwija się na subkontynencie indyjskim od tysięcy lat.

      Literatura. Wierzenia Hindusów zakorzenione są w bardzo starej, sanskryckiej literaturze, takiej jak Wedy, Ramajana i Mahabharata. Na tysiącach ich stron przedstawione są nie tylko barwne historie bóstw i herosów, ale również pogląd na stworzenie i przeznaczenie, życie po śmierci oraz ścieżkę pobożności i zbawienia. Wyłożono tam również prawo, organizację państwa, wiedzę dotyczącą ekonomii, medycyny, astronomii oraz praktycznie każdego aspektu życia.

      Rytuały. Hinduizm to przebogata obrzędowość. Rytuały i sakramenty ściśle związane są z kalendarzem księżycowym, a nierzadko kapłan-bramin wyznacza ich termin na podstawie dokładnych obliczeń astrologicznych. Autorzy ekspozycji starają się pokazać najciekawsze święta i ceremonie, bóstwa oraz przedmioty liturgiczne. Na wystawie prezentowane są posążki bóstw z gipsu, drewna i mosiądzu (przedstawiające m.in.: Krysznę, Śiwę, Saraswati, Durgę, Lakszmi, Ganeśę), przedmioty liturgiczne do ceremonii ofiarnej arati oraz mosiężne jantry (graficzne formy bóstwa).

      Sztuka. Na całym świecie ludzie kochają piękno, ale sztuka Indusów należy do jednej z bardziej wysublimowanych. Niestety wiele ze starych arcydzieł zostało zniszczonych lub wywiezionych z Indii. Na szczęście wciąż żywe są niektóre dawne tradycje artystyczne i rzemieślnicze. Wystawa pokazuje nie tylko sztuki plastyczne, takie jak rzeźba, malarstwo i architektura, ale również sceniczne, takie jak teatr i taniec.

      Życie codzienne. Obserwując życie codzienne hinduistów odnosi się nieodparte wrażenie, że sacrum nieustannie przenika ich dzień powszedni. Od porannej kąpieli, poprzez sposób ubierania się i przygotowania posiłku, aż po wieczorną modlitwę i medytację.